آشنايي با طبقه بندي گونه هاي در خطر

آشنايي با سازمان جهاني حفاظت از منابع طبيعي

سازمان جهاني حفاظت از منابع طبيعي يكي از بزرگترين و مهمترين شبكه‌‌هاي حفاظت از محيط‌ زيست جهاني است.
اين سازمان اتحادي است متشكل از 83 كشور، 110 آژانس دولتي، بيش از 800 تشكل غير‌دولتي و 10هزار دانشمند و كارشناس از 181 كشور كه به صورت مشاركت جهاني فعاليت مي‌كنند.
ماموريت اصلي اين سازمان جهاني تحت تاثير قرار دادن، تشويق و ترغيب جوامع دنيا است تا علاوه بر حفظ تنوع زيستي، روند استفاده از منابع طبيعي را بر اساس معيارهاي اکولوژيک متعادل کند.
سازمان جهاني حفاظت از منابع طبيعي بر پايه يك سازمان چند فرهنگي و چند زباني بنا شده است. اين سازمان 1100 ستاد در 40 كشور دنيا دارد و دفتر مركزي اين سازمان در كشور سوييس است.
نام كامل اين سازمان” The International Union for the Conservation of Nature and Natural Resources” است اما بسياري  از سال 1990 به آن ” سازمان جهاني حفاظت از محيط زيست””IUCN” گفته‌اند.
اين سازمان در سال 1948 با عنوان اتحاديه بين‌المللي حفاظت از طبيعت  “IUPN” به دنبال كنفرانس بين‌المللي در فرانسه بوجود آمد اما در سال 1956 به نام سازمان جهاني حفاظت از محيط زيست تغيير نام داد.
تا هنگامي كه ايده حفاظت از محيط زيست در دهه‌هاي گذشته با سعي و كوشش و در جهت حفظ منافع سياسي انجام مي‌شد، ملت‌ها تمايل كمتري براي همكاري با اين سازمان داشتند.
حدود 16 هزار گونه از حيوانات و گياهان در خطر  انقراض‌اند و بسياري از اكو‌سيستم‌ها، تالاب‌ها، جنگل‌ها در حال انحطاط و تخريب هستند در حالي كه ما مي‌دانيم اكو‌سيستم‌هاي طبيعي منابعي با ارزش در اختيار انسان قرار مي‌دهند.
مهمترين كاركردهاي اكوسيستم كمك به كاهش فقر و افزايش فرصت‌هاي توسعه اقتصادي براي جوامع است. گسترش اين تفكر نيازمند يكپارچگي در تصميم‌ها و عملكرد‌هاي منطقه‌اي، ملي و بين‌المللي سياستگذارها در همه رده‌ها و همچنين در رهبران اقتصادي است.
سازمان جهاني حفاظت از منابع طبيعي (IUCN) به دنبال افزايش درك علمي فرصت‌هايي است كه طبيعت در اختيار انسان قرار مي‌دهد. اما اين سازمان جهاني مي‌داند اين درك تنها از طريق راه‌هاي عملي چون همراهي دانشمندان، سياستگزاران، رهبران اقتصادي و NGOها  و تغيير ارزش‌هاي جهاني و نحوه استفاده از منابع طبيعي تحقق خواهد يافت.
اين سازمان از طريق حمايت و توسعه علوم جديد حفظ محيط زيست، استفاده اين علوم در پروژه‌هاي بين‌المللي و برقراري ارتباط بين نتايج بدست آمده در تحقيق‌ها با سياست‌هاي منطقه‌اي، ملي و بين‌المللي از طريق گفت‌وگوي بين دولت‌ها و جوامع شهري و بخش خصوصي به دنبال حفظ محيط زيست است.

 اولويت برنامه فعلي سازمان جهاني حفاظت از  محيط زيست بازشناسي راه‌هاي امرار معاش -به خصوص براي فقرا- از طريق مديريت پايدار منابع طبيعي است.

اين سازمان در پروژه‌هايش، مفهوم مديريت اكوسيستم جهت حفظ تنوع زيستي و معيشت پايدار وابسته به منابع طبيعي مستقيم را به كار مي‌برد و سازمان تلاش مي‌كند تا اكوسيستم‌ها را مديريت و بازسازي كند و همچنين نحوه زندگي اجتماعي و اقتصادي مردم را بهبود بخشد.
اين سازمان به عنوان بزرگترين شبكه دانش زيست محيطي تا كنون به 75 كشور براي حفظ منابع طبيعي و تدوين استراتژي‌هاي تنوع زيست محيطي كمك كرده‌است.
از ديگر اقدامات سارمان جهاني حفاظت از محيط زيست مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:• ديده‌باني گونه‌هاي گياهي و جانوري كشورهاي جهان براي قرار دادن در فهرست قرمز سازمان جهاني حفاظت از محيط زيست (IUCN Red List)
• همكاري و حمايت ارزيابي اكوسيستم هزاره
• تشكيل جلسات و همايش‌هاي بين‌المللي براي اتفاقات زيست محيطي به مانند كنگره پارك جهاني در سال 2003
• انتشار دستاورد‌هاي علمي سازمان و كارشناسان در زمينه محيط زيست در سراسر جهان
• ارائه توصيه‌ و پشتيباني فني دولت‌ها، سازمان‌ها و كميسيون‌هاي بين‌المللي و ديگر گرو‌هاي سياسي مانند G8 و G77.
• ارزيابي و معرفي تمامي سايت‌هاي فعال در زمينه ميراث طبيعي جهان.
• همكاري فني براي ايجاد تنوع زيستي و برنامه عمل كشور‌ها
• آماده سازي زمينه‌هاي حمايت كشورها در زمينه قوانين حمايت از محيط زيست و تدوين استراتژي‌هاي مديريت منابع طبيعي

عضويت ايران در IUCN:

1- هيات وزيران در جلسه مورخ 4 اسفند 1352، بنا به پيشنهاد شماره 18/ 7588، مورخ 3 آذر 52 وزارت امور خارجه اجازه داد اقدام‌‌هاي لازم از طرف وزارت امور خارجه براي عضويت ايران در سازمان بين‌المللي حفاظت از طبيعت و منابع طبيعي به عمل آيد.
2- پس از يك دوره تعليق چند ساله، ادامه عضويت ايران در اتحاديه مذكور در تاريخ 3 آذر 1370 به تصويب مجلس شوراي اسلامي رسيد.

ليست قرمز گونه‌هاي در معرض خطر

ليست قرمز گونه‌هاي در معرض خطر سازمان جهاني حفاظت از منابع طبيعي كه در سال 1963 بوجود آمد جامع‌ترين ليست وضعيت نگهداري از منابع طبيعي گياهي و جانوري است.
سازمان بين‌المللي حفاظت از طبيعت و منابع طبيعي معتبر‌ترين سازمان اعلام نظر در مورد وضعيت گونه‌ها است.
اين ليست قرمز (ليست داده‌هاي سرخ) بر روي ضوابط دقيقي جهت ارزيابي خطر انقراض هزاران گونه و زير گونه استوار شده است. اين ضوابط مربوط به همه گونه‌ها در تمام مناطق دنيا مي‌شود.

هدف از تدوين اين ليست جلب توجه مردم، تصميم‌گيران و همچنين اجتماعات بين‌المللي به موضوع حفاظت از منابع طبيعي است تا از  اين طريق از روند رو به رشد انقراض گونه‌هاي گياهي و جانوري جلوگيري شود.
اصلي‌ترين ارزياب‌ها و سنجش‌گران گونه‌ها در دنيا، انجمن مطالعه بر زندگي حيوانات لندن، موسسه مطالعه بر زندگي حيوانات، مركز جهاني نظارت بر منابع طبيعي و بسياري از گروه‌هاي تخصصي كه با كميسيون بقاي گونه‌هاي  سازمان جهاني حفاظت از منابع طبيعي كار مي‌كنند هستند. به طور كلي تا كنون ارزياب‌هاي اين سازمان و گروه‌ها حدود نيمي از گونه‌هاي در خطر انقراض را گزارش كرده‌اند.
يكي ديگر از اهداف IUCN  بدست آوردن دسته‌هاي هر گونه‌ و ارزيابي آنها در صورت امكان هر 5 سال و يا هر 10 سال است. در باز بيني گونه‌ها در سال 2006 ، بيش از 7 هزار گونه زنده براي درج در ليست قرمز شناسايي شد. اين گونه‌ها تا سال 1996 سنجيده نشده بودند.
اين سازمان در آخرين ارزيابي‌اش در 12 سپتامبر سال 2007 گونه‌هاي ليست قرمز خود را تا 16 هزار و 306 گونه در معرض انقراض بالا برده است. اين رقم 188 گونه بيشتر از آخرين ارزيابي در سال 2006 است.

طبقه‌بندي گونه‌ها:

گونه‌هاي گياهي و جانوري در 9 گروه تقسيم بندي مي‌شوند و به ترتيب آهنگ كاهش، تعداد جمعيت موجود، جدول پراكندگي جغرافيايي گونه‌ها را نشان مي‌دهند. اين گروه‌ها شامل:

• EX
  Extinct: گونه‌هاي كه كاملا منقرض شده و در طبيعت وجود ندارند در اين دسته قرار مي‌گيرند. ببر ایرانی یا ببر مازندران با نام علمی(Panthera tigris virgata) که در جنگل‌های مازندران زندگي مي‌كرده از اين گونه است. آخرین ببر در مازندران که افراد محلی به آن شیر سرخ می‌گفتند در سال ۱۳۳۸ ه.ش در جنگل به دست یک شكارچي محلی شكار شد.
• EW
   Extinct in the Wild: گونه‌هاي كه در طبيعت زندگي نمي‌كنند و فقط به صورت محدود در باغ وحش‌ها و مراكز تحقيقاتي مي‌توان يافت.
• CE
  Critically Endangered: اين گونه‌‌ها به صورت بحراني و به شدت وخيم در حال انقراض هستند. لاك‌پشت عقابي كه در قشم يافت مي‌شوند جزو اين گروه به حساب مي‌آيد.
• EN
  Endangered: اين گروه را به عنوان “در حال انقراض” مي‌شناسند. گونه‌هاي اين طبقه به دليل كمي جمعيت، آسيب پذيري به دليل تغيير در محيط زندگي و يا شكار غير مجاز بيشتر از ساير گونه‌ها در معرض نابودي هستند. يوز ايراني اخيرا در اين طبقه قرار گرفته است. IUCN  حدود40 درصد از گونه‌هاي نمونه‌برداري شده را در اين طبقه قرار داده است.
• VU
  Vulnerable : حيوانات و گياهان اين طبقه به عنوان “گونه‌هاي در معرض آسيب” معرفي مي‌شوند. تعداد اين گونه‌ها كم است و بر اساس آمار ليست قرمز سازمان جهاني حفاظت از منابع طبيعي 8565 گونه در اين طبقه جاي دارند. 
• NT
  Near Threatened : در آستانه تهديد قرار دارند ولي هنوز در معرض آسيب قرار ندارند. مانند روباه يال‌دار. 
• LC
  Least Concern: با نگراني و حساسيت كمتر به آنها نگاه مي‌شود. گونه‌هاي اين طبقه را نمي‌توان در طبقه ديگري جاي داد و اين به معناي كمي اطلاعات از آنها نيست. 
• DD
  Data Deficient: گونه‌هاي گياهي و جانوري كه اطلاعات كمي نسبت به آنها وجود داشته باشد مثل كبوتر كوهي و ميمون پوزه دراز كوچك و… را در اين گروه قرار مي‌دهند.  
• EN
  Not Evaluated:  ارزيابي در مورد اين گونه‌ها صورت نگرفته است.